Tarihin en önemli bilim kadınlarından, aynı zamanda bir çevre aktivisti olan Rachel Carson, “Doğada hiçbir şey tek başına var olamaz” der.
Doğadaki her bir bileşenin birbirine bağımlı olduğunu ifade eden bu söz, günümüzü organizasyonları
ve hatta ekonomileri için de geçerlidir.
Organizasyonlar ve ekonomiler, gelişen teknolojilerin ve ulaştıkları kapsamın ışığında, birbirleriyle etkileşim içinde olan, bir dengeyi barındıran ve sürdürülebilirliğe odaklı ekosistemlerdir.
Bu kavrama, ekosistem ekonomisine dair bilinçlenmek ve bakış açılarımızı bu bilinçle şekillendirmek için önemli bir çalışma yapıyoruz.
21’inci yüzyılın ilk çeyreğinin sonlarına gelirken yaşadığımız tüm gelişmeler, ülkelerin geleceğinin güvencesinin, sahip oldukları teknoloji ekosistemi ve bu ekosistemin gücüyle global pazarlardan aldıkları pay ile sağlanabildiğidir.
Ülkemizin de bölgenin en güvenli, en ölçekli ve yetkinlik bakımından en gelişmiş ülkesi olmasından hareketle bunu değere dönüştürmek için atılması gereken adımları ortaya koymak isteriz.
Bilişim Sanayicileri Derneği (TÜBİSAD) olarak , Türkiye’nin teknoloji ekosistemini etkin bir güç haline getirmek için kamu, özel sektör ve teknoloji ekosistemi bünyesinde atılması gereken adımları, 18 Kasım’da İş Kulelerinde gerçekleştirdiğimiz “Bilişim Sektörünün Geleceği ve Ekosistem Ekonomisi” başlıklı toplantıda açıkladık.
Sektörümüzün geleceğinin, ülkemizin geleceğini belirleyeceği düşüncesiyle büyümeyi üç başlıkta ele almamız kritik önem taşıyor: Teknoloji ile Büyümek, Ekosistem ile Büyümek ve Yatırımla Büyümek…
Ülkemizin geleceğinin teknoloji ile şekilleneceği aşikar. Teknolojinin geleceğini şekillendirmek ise büyük bir ulusal seferberlik gerektiriyor. Teknoloji ekosistemimizi dev bir güç haline getirmek taraf gözetmeksizin hepimizin kutsal görevidir. Bu ortak amaç için güçlü bir birliktelik içinde hareket etmeliyiz.
Sn. Hakan Aran’ın söylediği gibi “Ekosistemi büyütmek hepimizin görevi”. Teknoloji üreten, teknolojiyi kullanan, teknoloji sektörünün paydaşı, teknolojinin etkin kullanımına hizmet eden, teknolojinin nerede olursa olsun paydaşı olan, bu seferberliğin bir parçası olmalı.
Nasıl mı?
- In-House’dan - Outhouse’a: Kurumların in-house geliştirdikleri sektörel çözümlerin ürünleştirilerek ekosistem ekonomisine katılmasıyla
- Veri Merkezinden- Değer Merkezine: Kurumların veri merkezlerinin ekosisteme taşınarak değer merkezine dönüştürülmesiyle
- Fiyat Rekabetinden- Değer Rekabetine: Verinin ekonomik değere dönüştüğü (Veri ve YZ), en hızlı büyüyen alanlardan başlayarak, global pazarlardan pay elde edilmesiyle
- Teknik Servisten - Yönetilen servislere: Ekosistem şirketlerimizin, dünyanın en hızlı büyüyen yenilikçi servis pazarlarında ölçekli servis şirketleri çıkartabilmesiyle / veya ölçekli servis şirketlerine dönüşebilmesiyle
- Beyin Göçünden - Tersine Şirket Göçüne: Beyin göçüne odaklanmak yerine beyin gücünü değere dönüştürmeye odaklanan, tersine şirket göçünü sağlayacak teşvik sisteminin ve yatırım ortamının iyileştirilmesiyle
- Yatırım Yapılandan - Yatırım Yapabilene: Yatırım yapılan şirketleri zaman içerisinde yatırım yapabilen şirketlere dönüştürmek için tersine şirket satın almaların önünü açacak yatırım ortamının geliştirilmesi, ekosistemin bu konuya özel olarak belirlenecek stratejilerle teşvik edilmesi
- Tekil ve küçük yapılardan - Birleşerek ölçeklenmeye: Şirketlerimizin birleşerek büyümesini ve ölçeklenmesini sağlayacak etkin teşvik yöntemlerini hayata geçirerek, bölgesel ve global marka şirketlere dönüşmesinin önünü açarak.
Bunları gerçekleştirebilmek için:
- Bilişim sektörünün ekosistem yönetim yapısı ve paydaş ilişkileri yeniden düzenlenmeli ve bilişim sektörüne özel başlı başına bir strateji inşa edilmeli,
- Ticaret Bakanlığımızın “Potansiyel E-İhracat Pazarları” raporu gibi çalışmalar referans kabul edilip, benzer çalışmaların yapılması hedeflenmeli,
- Proje veya müşteriyi destekleyen teşviklerden ziyade ürünleşme ve büyümeyi destekleyen ölçekli teşvik mekanizmaları oluşturmalı,
- Bulut ve veri merkezi pazarını bölgesel geliştirmek ve bu alanda dikeyde uzman oyuncular çıkarabilmek için özellikle enerji konusunda teşvikler verilmeli; ayrıca sektörün ihtiyacına göre ve büyümesini destekleyen özelleştirilmiş teşvikler oluşturulmalı
- “Veri olmazsa yapay zekâ olmaz” gerçeğinden hareketle “açık veri”yi destekleyecek düzenlemeler hayata geçirilmeli,
- Teknokentlerin başarı ve teşvik mekanizmaları, üniversite-sanayi işbirliği ve oluşturacakları değer boyutunu ölçmeli,
- Ar-Ge, dünya örneklerinde olduğu gibi yüksek hacimli desteklenmeli ve Patent destekleri ve başvuruları artırılmalı,
- E-ihracatı önceliğe alan stratejiler oluşturulmalı,
Bu seferberlikte tüm paydaşlara düşen görevler;
Ekosistem:
- Birleşerek büyümek ve ölçeklenmek,
- Kurumsallaşarak yatırım almaya hazır olmak,
- Global teknoloji üreticilerinin servislerini global düzeyde sunabilir olmak,
- Yurt dışında şirket alarak büyümeyi ve globalleşmeyi gündeme almak,
- Ürünleşme ve global marka olma yolunun ölçekli yatırım almak olduğuna inanmak
Tüm sektörlerdeki teknoloji adına karar vericiler:
- Teknoloji çözümlerini inhouse geliştirmek yerine ekosistem ile işbirliğine açık olmak
- Teknoloji edinmede veya teknoloji sağlayanlarda fiyat rekabeti yaratmak yerine değer rekabetine yönelmek
- Kaynak yerine servis almak, proje yerine ürün kullanımını önceliklendirmek
Kamu:
- Sektöre özel teşvik mekanizmalarını ölçeklendirmek
- Ülkenin yatırım ortamını iyileştirmek, ölçekli fonların ülkemizde yatırım yapmasını kolaylaştırmak
- Üniversite- Teknokent işbirliğini, değer yetenek havuzunu büyütecek kriterlerle ölçmek
- Büyümeye ve yayılmaya özel ölçekli yeni ve özel teşvikler geliştirmek
- Teknoloji şirketlerinin ülkemizde yatırım yapmasını kolaylaştırıp teşvik etmek
- Teknoloji dikeylerinde ekosistem oluşturulup desteklenmesinde yer almak
Ekosistemle büyümeye yönelik analiz çalışmaları:
Türkiye bilişim teknolojileri sektörünün küresel pazardan aldığı payın artırılmasında ekosistem ekonomisinin oynayacağı rol hakkında Deloitte Türkiye, KPMG Türkiye ve PwC Türkiye tarafından hazırlanan Türkiye’nin ekosistemle büyümeye yönelik mevcut durumu ve atılması gereken adımlara dair analiz çalışmalarının özetleri aşağıda yer almaktadır.
PwC Türkiye: “Türkiye teknoloji ekosistemi ekonomisine geçişi, yabancı yatırımlar için cazibe merkezi haline gelerek ve uluslararası alanda rekabetçiliği ve entegrasyonu artırarak sağlamalıyız”
- Türkiye küresel bilişim teknolojileri ekonomisinde küresel düzeyde çok sınırlı bir paya sahiptir.
- BİT sektörü doğrudan yatırımları, tüm doğrudan yatırımların küçük bir kısmını oluştururken Türkiye ekonomisi içinde kalıcı bir yer edinmiş durumdadır.
- Norveç Varlık Fonu'nun 2023 yılı faaliyet raporuna göre, Fon’un uluslararası hisse yatırımlarının en büyük kısmı %22,3 ile teknoloji sektörüne yapılmış, toplam yatırımların dönüşünün %51,9'u da yine bu sektörden elde edilmiştir. Teknoloji ve Telekom sektörü, Türkiye Varlık Fonu portföyünün yalnız %4.3’ünü oluşturmaktadır.
- Yüksek katma değerli BİT sektörünün ekonomide ölçeklenmesi, diğer sektörlerin dijital dönüşümünü tetikleyerek, genel verimlilik artışına ve rekabet gücünün yükselmesine yol açabilir.
- BİT sektörüne yönelik stratejik teşvikler, sadece yüksek katma değerli üretimi artırmakla kalmaz, aynı zamanda ekonominin sürdürülebilir büyümesini de destekler.
- Teşvik ve destek mekanizmaları, BİT sektörünün güncel dinamiklerini dikkate alarak yalnızca imalat ve inovasyon odaklı değil, aynı zamanda hizmetler ve hizmet ihracatını da kapsayacak şekilde yeniden yapılandırılmalıdır.
Deloitte Türkiye: “Bulut bilişim ve yapay zekâ, ekosistem ekonomisinin önemli iki unsuru olarak öne çıkarken; bu unsurları geliştirmek güçlü bir bağlantı altyapısı gerektirmektedir”
- Türkiye’de dijital ekonominin ülke ekonomisindeki payı potansiyelin altında yer almaktadır.
- Türkiye’nin dijital ekonomide geri kalmasının en önemli nedenlerinden birisi: ekosistem yetersizliğidir
- ABD, Almanya ve Birleşik Krallık’ta dijital ekonomi ülke ekonomisinin %65’inden fazlasını oluşturmaktadır. Türkiye’de dijital ekonomi ülke ekonomisinin %6’sını oluştururken, geleneksel ekonomide aldığımız pay ise %0,85’tir.
- Türkiye’de dijital ekonomi, bulut bilişim ve yapay zekâ ekosistem ekonomisinin iki önemli unsurudur ve bu unsurları geliştirmek için güçlü bir bağlantı altyapısı gerekmektedir.
- Fırsat eşitliğini ülkenin her noktasına yayabilmek için dijital erişilebilirliği yaygınlaştırmak gerekmektedir.
- Büyük maliyetli ve uzun geri dönüş süreli altyapı yatırımları için uzun vadeli ve düşük faizli krediler sunulabilir.
- Devlet teşvikleriyle birlikte, belirli kriterleri karşılayan projelere cazip finansman seçenekleri sunularak yatırımcıların riskleri azaltılabilir ve projeler hızla hayata geçirilebilir.
- Bankalar büyük altyapı projelerine finansman sağlayarak veya stratejik ortaklıklar kurarak teknoloji ve altyapı ekosistemine doğrudan yatırım yapabilir.
KPMG Türkiye: “Kurumlar in-house geliştirdikleri çözümleri başarıyla ürünleştirip, sektörde güçlü bir konuma getirebilir ve ekosisteme katkı sağlayabilirler”
- Kurumların kendi ihtiyaçlarına yönelik geliştirdikleri çözümleri sektöre açmaları, sektördeki yenilikleri destekler, rekabeti ve inovasyonu yaygınlaştırabilir.
- Türkiye'deki bilişim ekosisteminin küresel bir oyuncu haline gelmesi için güçlü bir yönetim yapısı kurulması, paydaşlar arasında sinerjinin oluşturulması ve dünya örneklerinden ilham alınarak özgün çözümler geliştirilmesi gerekir.
- Ekosistem Yönetimi ve Koordinasyon: Ekosistemi yöneten kuruluşlar, firmaların projelerini koordine edebilir ve benzer çözümler üzerinde çalışmasını engellemek için aktif bir rol oynayabilir.
- Yol Haritası Geliştirme: Ekosistem yöneticileri, sektör genelinde bir inovasyon yol haritası oluşturabilir. Bu harita, hangi alanlarda boşluklar olduğunu ve hangi alanların rekabetten kaçınmak için daha fazla işbirliği gerektirdiğini gösterir.
- İşbirliği Platformları: Ekosistem içindeki firmalar arasında iletişimi ve işbirliğini teşvik eden platformlar oluşturulabilir. Bu platformlarda, firmalar geliştirmekte oldukları projeleri, mevcut çözümleri ve gelecekteki planlarını paylaşarak aynı ürün üzerinde çalışmayı önleyebilir.
- Teşvik Programları: Farklı ve yenilikçi ürünlerin geliştirilmesi için teşvik programları oluşturulabilir.
- İnovasyon Yarışmaları: Ekosistem içindeki firmalar arasında düzenlenen inovasyon yarışmaları, firmaların farklı alanlarda öne çıkmasını teşvik edebilir ve aynı ürün üzerinde yarışmayı azaltabilir.
- Özelleşme Teşviki: Ekosistemde yer alan firmalar, belirli alanlarda uzmanlaşmaya teşvik edilebilir.
- Küme Yaklaşımı: Benzer ürünler üzerinde çalışan firmalar, belirli kümelerde toplanarak ortak bir ürün veya hizmet birliği ortamı oluşturulmuş olur.
- Patentleme ve Fikri Mülkiyet Hakları: Firmalar, geliştirdikleri yenilikçi çözümleri patentleyebilir.
- Ortak Geliştirme ve Lisanslama Modelleri: Firmalar arasında, belirli teknolojiler veya çözümler için ortak geliştirme ve lisanslama modelleri oluşturulabilir.